پناهجویان پشت مرزهای دیجیتالی - بازیکده

ولی سازمان ملل متحده در گزارش این هفته خود بر فناوری های مذکور برچسب نگران نماینده زد و این نوع برخورد با پناهندگان را نامناسب خواند.پروفسور تندای آکیوم گزارشگر ویژه سازمان ملل در زمینه نژادپرستی، تبعیض نژادی، بیگانه ستیزی و موارد مربوطه شرح داد که فناوری های دیجیتال و هوشمند می توانند به صورت ناعادلانه عمل نمایند و در بیشتر موارد حقوق بشر را زیر پا بگذارند. او در گزارش جدید خود خواهان توقف به کارگیری بعضی از فناوری های نظارتی شد.

فناوری و پناهندگی

آکیوم که اصلیت او به کشور زامبیا برمی گردد و طی چند سال گذشته به عنوان نماینده ویژه سازمان ملل متحد در حوزه نژادپرستی و تبعیض نژادی فعالیت نموده است در گزارش اخیر خود شرح داد که در خصوص حقوق آوارگان و کسانی که برای زندگی بهتر وطن خود را ترک نموده اند نگرانی های جدی وجود دارد.

به عقیده او، این تصور اشتباه ایجاد شده است که فناوری های هوشمند که معمولاً به عنوان جایگزین برای گزینه انسانی در مرزها به کار گرفته می شوند، بدون تعصب رفتار می نمایند و برای تأیید یا رد درخواست پناهندگی افراد تصمیم بهتری می گیرند. ولی باید توجه داشته باشیم که این یک باور غلط است.

او گفت: یکی از پیغام های کلیدی که در این گزارش به آن اشاره می گردد این است که ما باید توجه بیشتری به تأثیر متفاوت فناوری های هوشمند داشته باشیم. ما نباید فرض را تنها بر این بگذاریم که چون از فناوری های هوشمند استفاده می کنیم، آنالیز شرایط پناهندگان به صورت عادلانه انجام می گردد و به عبارت دیگر نباید تصور کنیم که فناوری به صورت بی طرف و عینی پرونده هر شخص را آنالیز می نماید.

گزارشگر ویژه سازمان ملل به عنوان مثال به فشارهای دونالد ترامپ برای ساخت دیوار بین مرزهای ایالات متحده و مکزیک اشاره نمود تا به صورت یکسان از ورود همه پناهندگان جلوگیری گردد.

او شرح داد: مشاهده می کنید که وقتی فناوری های دیجیتال برای کارکرد یکسان مورد استفاده قرار می گیرند، احساس خشم مشابه برای ورود به مرزهای یک کشور وجود ندارد. با وجود این آمارهای منتشر شده نشان می دهد مرزهای هوشمند که در مقابل پناهندگان کشیده شده است آنها را با شرایط دور از احساسات انسانی روبرو می نماید و همین مسأله موجب می گردد شرایط و شرایط روحی افراد در نظر گرفته نگردد. این مسأله نشان می دهد در یک سال گذشته نارضایتی پناهجویان برای ورود به کشورهای اروپایی بیشتر شده است.

آکیوم همچنین نگرانی هایی را در خصوص شیوه های نظارت بر سازمان های بشردوستانه ابراز کرد. او در گزارش خود گفت که آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد (UNHCR) در کشور افغانستان به عنوان پیش شرط اصلی دریافت یاری، پناهندگان را مجبور نموده است تا تصویر عنبیه چشم خود را در اسکنرهای هوشمند ثبت نمایند. در حالی که کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد استفاده از این فناوری را راهی برای جلوگیری از تقلب می داند، اطلاعات ثبت شده در این سیستم ها در صورت هک شدن یا هرگونه سوءاستفاده احتمالی می تواند خطرات فراوانی را به همراه داشته باشد.

مرکز توسعه برنامه دنیای غذا در سازمان ملل سال گذشته قراردادی را به ارزش 45 میلیون دلار با شرکت داده پردازی پالانتیر تکنولوژی منعقد کرد تا اطلاعاتی که در جریان اعطای یاری های خود از 92 میلیون نفر جمع آوری نموده بود در اختیار آنها بگذارد.

آکیوم در این خصوص گفت: جمع آوری داده ها یک عمل سیاسی محسوب نمی گردد. ولی زمانی که بازیگران قدرتمند دنیای اطلاعات مربوط به اجتماعات آسیب پذیر را جمع آوری می نمایند و بدون روش های نظارتی لازم آنها را در اختیار دیگران می گذارند این مسأله می تواند جنبه های سیاسی هم داشته باشد.

پناهندگی بعد از کرونا

یکی از اتفاقاتی که فرآیند نظارت دیجیتالی را سرعت بخشید شیوع ویروس همه گیر کرونا بود و سازمان های عظیم خود را موظف کردند با تمرکز بر ردیابی حرکات و شرایط سلامت افراد، نحوه گسترش این بیماری را تعیین نمایند. فناوری های نظارت زیستی این روزها کاربردهای متفاوتی دارد و از جمله آنها می توان به اپلیکیشن های ردیابی اشاره نمود. با وجود این نگرانی های فراوانی در خصوص تنظیم داده های به دست آمده در مقیاس گسترده ایجاد شده است و منتقدان این قبیل طرح ها معتقدند که اطلاعات شخصی مربوط به زندگی و حرکات روزمره انسان ها نباید توسط دیگران نظارت گردد.

یکی از مثال هایی که می توان به آن توجه کرد صدور گذرنامه بهداشتی Covi-Pass است که شرکت مسترکارد با همکاری انجمن سلامت خصوصی-عمومی Gavi آن را صادر می نماید و این گذرنامه در غرب آفریقا شرایط سلامت افراد و میزان شیوع ویروس کرونا را مورد آنالیز قرار می دهد. گزارش سازمان ملل پیغامدهای چنین گذرنامه های هوشمند را برای آزادی رفت و آمد افراد بویژه پناهندگان برجسته نموده و آن را مورد توجه قرار داده است.

به عقیده پِترا مولنار از آزمایشگاه حقوق پناهندگان در تورنتوی کانادا، این مسأله کاملاً واضح است که همه گیری ویروس کرونا نقض هرچه بیشتر حقوق دیجیتال در سراسر دنیا را باعث شده است.

او گفت: واکنش دولت ها به این بیماری همه گیر باعث شده است چرخش به سوی نظارت بیولوژیکی افزایش یابد. زیرا پناهندگان و افرادی که به دنبال مهاجرت هستند، به عنوان جوامعی ظاهر می شوند که توسعه سریع فناوری روی آنها آزمایش می گردد.

مولنار که در تکمیل گزارش نهایی سازمان ملل حضور داشته است در تحقیقات خود به تأثیرات غیرانسانی بعضی فناوری ها روی آوارگان و پناهجویان اشاره نمود. یکی از پناهجویانی که در کشور بلژیک با او گفت وگو نموده بود شرح داد بخش اعظم داده های شخصی وی از جمله اثر انگشت، اسکن چشم و... بدون اینکه نظارتی بر آنها وجود داشته باشد توسط سازمان های مختلف این کشور مورد تحلیل نهاده شد.

مولنار شرح داد: مکالمات ما با پناهندگان و افرادی که از مرزها عبور می نمایند نشان می دهد افرادی که تجربه برخورد با این فناوری های هوشمند را داشتند بیشتر از دیگر پناهجویان با مشکل روبرو شده اند و نارضایتی بالاتری دارند.

تلاقی فناوری و نقض قوانین حقوق بشر در تحقیقات اخیر، در نتایج آخرین آنالیز های آژانس مرزی اروپایی Frontex هم به چشم می خورد. این سازمان به وسیله انواع پهپادها و هواپیماهای بدون سرنشین در مناطقی نظیر دریای اژه رفت و آمد پناهجویان را زیر نظر می گیرد و هویت تمامی آنها را به صورت الکترونیکی ثبت می نماید.

کنستانتینوس کاکافولیس از سازمان یونانی هومو دیجیتال که بر حقوق دیجیتالی مردم تأکید دارد شرح داد فناوری ها در اغلب مواقع پای خود را از چارچوب های قانونی فراتر می گذارند و همین مسأله باعث رنجش پناهندگان می گردد.

او گفت: هیچ گونه قانون و مقررات روشن برای استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین یا دوربین های مدار بسته توسط پلیس یونان وجود ندارد. با وجود این فناوری های مذکور برای رصد کردن پناهجویان به صورت گسترده استفاده می شوند. سازمان مرکزی پلیس یونان قراردادی را برای تهیه یک نرم افزار تشخیص چهره با شرکت یونانی اینتراکام تلکام منعقد نموده است و فرآیند استفاده از این نرم افزار بدون دریافت مجوز و هر گونه آنالیز از سوی سازمان حفاظت از داده های یونان دنبال می گردد. او همچنین اضافه نمود: علاوه بر ناکافی بودن ضمانت های قانونی، متأسفانه از شفافیت کافی هم برخوردار نیستیم. این مسأله مسائل بسیار زیادی را به وجود آورده است و حقوق دیجیتالی پناهجویان را هم نقض می نماید. گزارشگر ویژه سازمان ملل در حوزه نژادپرستی و تبعیض نژادی در خاتمه این گزارش شرح داد تا زمانی که تأثیر فناوری های نظارتی بر حقوق بشر قابل درک نباشد، استفاده از چنین نرم افزارهایی باید متوقف گردد.

آکیوم در خاتمه اضافه نمود: تا زمانی که نتوانیم این آسیب ها را درک کنیم و آنها را کاهش دهیم، بهتر است استفاده از این فناوری ها را کنار بگذاریم تا از این طریق یک مهلت قانونی در اختیار داشته باشیم.