چه خطرهایی افغانستان را تهدید می نماید؟ - بازیکده

مهسا مژدهی: افغانستان در یک موقعیت سخت تاریخی قرار گرفته است. این کشور حالا دو رئیس جمهور دارد که هیچ یک قصد ندارند از خیر سکونت درارگ بگذرند و همزمان طالبان بیش از هر زمان دیگری به قدرت دریافت دوباره در مرزهای این کشور، آنهم به صورت رسمی و قانونی نزدیک شده است. اتفاقات روز دوشنبه که در آن دو کاندیدای ریاست جمهوری افغانستان، خود را رئیس جمهور این کشور نامیدند و در دو مکان گوناگون در مراسم تحلیف خود شرکت کردند، یکی از عجیب ترین اتفاقات در این کشور بود.

ماجرای یک انتخابات خلوت

در مهرماه 98کمی بیشتر از دو میلیون نفر در انتخابات افغانستان شرکت کردند. در این رویداد که 149 میلیون دلار خرج برداشت، مردم این کشور مشارکت معناداری از خود نشان ندادند. چهره جدید و پر نفوذی که بتواند نظر مردم را جلب کند در میان کاندیداها دیده نمی شد و ناامیدی از شرایط کشور و ناامنی ها مزید بر علت بود. از سوی دیگر تهدیدات طالبان هم به این شرایط دامن می زد. آنها این انتخابات را هم مانند همه دفعات پیشین به رسمیت نشناخته و اعلام نموده بودند که هر کاری که بتوانند برای جلوگیری از برگزاری انتخابات انجام خواهند داد. مجموع این عوامل باعث شد تا در روز ششم مهر سال جاری تعداد رای دهندگان از انتظار ناظران بسیار کمتر باشد. این اتفاق در حالی افتاد که از روزها قبل از برگزاری انتخابات، امنیت نسبی در افغانستان حاکم شده بود و خبری از انتحاری ها و انفجارهای ماه های قبل نبود.

معین نتایج انتخابات مهر ماه، تا دی طول کشید و سرانجام کمیسیون انتخابات اعلام نمود که اشرف غنی مجددا به ریاست جمهوری افغانستان رسیده و 50/64 ارا را به خود اختصاص داده. این کمیسیون اعلام نمود که عبدالله عبدالله، با کسب 39/52 درصد آرا در صندلی دوم قرار گرفته است. اما هر دو این افراد مدتی پیش از اعلام نتایج، خود را پیروز انتخابات خوانده بودند. اما ترکیب اعلام شده از سوی کمیسیون انتخابات افغانستان رقابت این دو چهره را شدت بخشید. عبدالله عبدالله به بهانه اینکه سیصدهزار رای بیومتریک نبوده اند، موضوع تقلب را مطرح نمود و نتیجه را نپذیرفت. او پیش از این هم به انتخابات شبه تقلب وارد نموده بود اما کمتر کسی فکر می کرد که اینبار عبدالله جدی تر از دفعه قبل وارد عمل گردد. به اعتقاد ناظران بی توجهی اشرف غنی به او به عنوان رئیس اجرایی در سالهای گذشته و بی توجهی اش به خواسته های عبدالله در ماه های گذشته که سعی داشت جایی برای خود به عنوان عاملی تاثیرگذارتر در قدرت باز کند، باعث این اتفاق شد. گفته می گردد که اشرف غنی با فعالیت عبدالله در زیر دست خود موافقت نموده اما حاضر به قسمت کردن دولت با او نشده است.

واکنش های منفی به دولت موازی

تقریبا تا کنون هیچ کشور یا گروهی به دو دولتی در افغانستان بله نگفته است. این شرایط اما همه را نگران و شگفت زده نموده است. در حالی که افغانستان در شرف اتفاقات تازه بعد از توافق طالبان و امریکاست، این شرایط می تواند به هرج و مرج در کشور منتهی گردد. اتفاقی که برای امنیت افغانستان که چهل سال گذشته را در جنگ سپری نموده ، چندان خوشایند نیست.

دولت ایالات متحده به وسیله بیانیه وزارت خارجه امریکا، گفت که اولویت دهی به حکومت فراگیر برای صلح اهمیت دارد. قابل پیشبینی بود که امریکایی ها موضوع را از زاویه توافق خود با طالبان ببینند. به نظر می رسد که این کشور دیگر حاضر نیست هزینه های جنگ در افغانستان را بپردازد و کوشش می نماید هر طور که شده توافق صلح ناموفق از آب در نیاید. به غیر از واکنش وزارت خارجه، شخص پمپئو هم در توئیترش در قبال اتفاقات افغانستان موضع گرفت و گفت کشورش با ایجاد حکومت موازی و استفاده از زور برای حل اختلافات سیاسی مخالف است. پیش از این بعضی از ناظران می گفتند که در صورت ادامه این شرایط پمپئو با سفر به افغانستان در جستجوی یک راهکار بر می آید و تجربه دوران جان کری تکرار خواهد شد. اما هنوز معین نیست که وزیرخارجه آمریکا تا چه اندازه بخواهد خودش را درگیر اختلافات بی سرانجام عبدالله و غنی کند.

از سوی دیگر طالبان هم نسبت به دو دولتی در افغانستان موضع گرفته و اعلام نمود که این شرایط برای صلح مضر است. ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان روز دوشنبه گفت:با توجه به اختلافاتی که در میان سیاستمداران دولت وجود دارد و حتی امروز دو مراسم تحلیف ریاست جمهوری جداگانه برگزار کردند، بعید است بتوانند طبق قرار قبلی خود را برای مذاکرات صلح بین افغانی (یعنی روز10 مارس 20 اسفند/حوت) آماده نمایند. ذبیح الله مجاهد خطاب به دو رقیب سیاسی کشور یعنی محمد اشرف غنی و عبدالله عبدالله گفت: بیایید به جای برگزای دو مراسم جداگانه تحلیف، اختلافات را کنار گذاشته و بیشتر بر مذاکرات بین افغانی متمرکز شوید تا فرایند صلح این کشور به موفقیت سرانجام یابد.

این پیشبینی درست از آب در آمد و درست همانطور که انتظار می رفت طالبان از شرایط عجیب دولت مرکزی استفاده کرد و بهانه ای برای به تعویق انداختن مذاکرات بین افغانی شکل گرفت.

تعویق در مذاکرات بین افغانی

در حالیکه همه چشم ها به مذاکرات بین افغانی در افغانستان دوخته شده، شرایط پیش آمده برای دولت تاثیر مستقیمی بر قول و قرارها گذاشته است. این نگرانی بود که از همان روز تحلیف بالا گرفته بود. در شرایطی که طالبان از زیر ملاقات با افغان ها فرار می نماید، حالا یک فرصت رسمی برای این گروه جهت بر هم زدن قول های پیشین پیش آمده است. طالبان در سال های گذشته نسبت به آغاز تبادل نظرهای بین افغانی مقاومت زیادی نشان داده بود و تنها در هفته گذشته بود که این گروه در توافق به ایالات متحده گفت که حاضر است صلح در افغانستان را از راستا تبادل نظر با افغان ها و دولت مرکزی پیش ببرد. به نظر می رسد شرایط ایجاد شده بعد از بازی تحلیف در افغانستان، بازگرداندن طالبان بر سر میز مذاکره و تبادل نظر کار ساده ای نباشد.

از سوی دیگر هم اشرف غنی و هم عبدالله عبدالله به هنگام مراسم تحلیف خود بخش مهمی را به تبادل نظر با طالبان اختصاص دادند. عبدالله در جریان سخنرانی خود از معین هیات مذاکره نماینده با طالبان اطلاع داد و محمد اشرف غنی هم اعلام نمود نه تنها روز سه شنبه هیئت مذاکره نماینده با طالبان را نهایی می نماید بلکه در خصوص رهایی زندانیان طالبان هم که اخیرا مورد توافق این گروه و آمریکا قرار گرفته، فرمانی را صادر خواهد نمود. در این میان غنی عملگراتر از آب در آمد و در اقدامی دستور به ازادسازی پنج هزار زندانی طالبان در روز سه شنبه داد. اتفاقی که از یک طرف می تواند نظر و اعتماد این گروه را جلب کند و از سوی دیگر مورد انتقاد شدید فعالان مدنی قرار بگیرد.

به نظر می رسد هنوز هم چشم ها به زلمی خیلزاد فرستاده امریکا در افغانستان است تا موضوع را به نحوی حل و فصل کند. یک شب قب از مراسم تحلیف هم او در جلسه ای با عبدالله و غنی شرکت کرد که تنش در آن گزارش شده است. بعضی اما معتقدند گره کار را پمپئو به عنوان یک مقام بالاتر امریکایی می تواند باز کند. در هر حال موضع امریکا در قبال دولت افغانستان با شرکت خلیلزاد در مراسم تحلیف اشرف غنی روشن شده است و به نظر می آید که عبدالله عبدالله دیر یا زود باید شکستش را بپذیرد. اما اینکه او در قبال پذیرش این شکست چه امتیازاتی را از غنی بخواهد، هنوز مورد بحث است چرا که رئیس جمهور افغانستان دیگر مایل به تقسیم قدرتش نیست. اگر شرایط به همین منوال ادامه یافته و مذاکرات به نتیجه نرسد،در حالیکه به نظر می آید بعضی کشورهای اطراف هم دل خوشی از غنی ندارند، اوضاع می تواند بدتر گردد. چرا که دولت مرکزی تضعیف شده و یک بار دیگر شرایط داخلی افغانستان تحت تاثیر رقابت های داخلی و خارجی قرار می گیرد.این اتفاق از یک سو دست دولت را برای تبادل نظری صریح و از موضع قدرت با طالبان می بندد و از سوی دیگر از میزان اثرگذاری دولت بر حفظ امنیت افغانستان می کاهد.

312 310