عکاس ها؛ صدای جامعه خاموش - بازیکده

به گزارش شهروند، او می گوید: فرقی نمی کند شما چه تخصصی داشته باشید. وقتی قصدتان تأثیرگذاری باشد می توانید آن را در هر زمینه ای انجام دهید. البته این اثرگذاری همیشه مثبت نیست.

گاهی چیزی که خلق می گردد می تواند اثری منفی هم بگذارد. من تلاش کردن در راه بهبود زندگی بشر را دوست دارم و دلم می خواهد این کار را به کمک دوربینم انجام دهم. برای همین عکاسی ورزشی، اجتماعی و حوزه زنان را برای فعالیت هایم انتخاب کردم. چون فکر می کردم این کاری است که من می توانم انجام دهم؛ عکاسی از افرادی که صدایشان شنیده نمی گردد.

برگزیده شدن عکسی از مریم مجد در جشنواره بین المللی بشردوستی و نمایش این عکس در گالری سازمان ملل بهانه ای شد برای گفت وگو با او درباره عکاسی از ورزش زنان و تأثیری که این عکاسی در سال های گذشته در ورزش زنان کشور گذاشته است.

او می گوید: یادم است که مثلا بچه های تیم دوومیدانی بعد از مسابقات از من می خواستند که حتما عکس ها را به دست شان برسانم. مربی ها بعد از مسابقات از روی عکس هایی که من می گرفتم تیم را آنالیز می کردند. چون خبری از فیلمبرداری از مسابقات نبود و تقریبا عکاس دیگری هم در مسابقات حضور نداشت و این عکس ها تنها منبعی بود که می شد به آن اتکا کرد.فقر حضور عکاس و فیلمبردار در مسابقات زنان همیشه محسوس بود.

- سال ها است در حوزه های مختلف اجتماعی، زنان و ورزش عکاسی می کنید. اما شما را بیشتر به عنوان عکاس ورزشی زنان می شناسند. دلیل انتخاب این حوزه تخصصی برای عکاسی چه بود؟

+ حدود 15 سال پیش عکاسی ورزشی را شروع کردم. آن زمان تقریبا می توان گفت در سالن مسابقات ورزشی زنان من تنها عکاس ورزشی حاضر بودم. البته آن زمان در برخی از مسابقات دو عکاس زن خبرگزاری ایرنا هم بودند که عکاس تخصصی ورزشی نبودند و به واسطه آفیش خبرگزاری آن مسابقات را پوشش می دادند. آن زمان هنوز فضای مجازی به گستردگی امروز نبود که افراد بتوانند خارج از فضای مطبوعات عکس های خودشان را منتشر کنند. یادم است که مثلا بچه های تیم دوومیدانی بعد از مسابقات از من می خواستند که حتما عکس ها را به دست شان برسانم.

مربی ها بعد از مسابقات از روی عکس هایی که من می گرفتم تیم را آنالیز می کردند. چون خبری از فیلمبرداری از مسابقات نبود و تقریبا عکاس دیگری هم در مسابقات حضور نداشت و این عکس ها تنها منبعی بود که می شد به آن اتکا کرد. فقر حضور عکاس و فیلمبردار در مسابقات زنان همیشه محسوس بود.

در تمام این سال ها ورزشکاران زیادی بودند که برای ورزش کردن با فشارها و مخالفت های زیاد خانواده روبه رو می شدند، اما انتشار عکسی از آنها در حین ورزش و مسابقات، نه تنها این مخالفت را از بین می برد بلکه حمایت خانواده ها از ورزشکاران را بیشتر می کرد.

انگار آنها تازه به اهمیت و جدیت ورزشی که دختران و زنان انجام می دادند پی می بردند و حتی به آن افتخار می کردند. سال های سال مسابقات ورزشی زنان در رده های بالا برگزار می شد و ورزشکاران حتی یک عکس یادگاری از این مسابقات نداشتند.

عکاسی با زبان تصویر سخن می گوید و ارتباط برقرار کردن با آن نیاز به مترجم ندارد. افراد بدون واسطه می توانند آن را ببینند و درک کنند. من ابزار عکاسی را داشتم و تصمیم گرفتم در این رشته کار تخصصی را شروع کنم. عکاسی وسیله من برای کمک به جریان ورزش زنان در جامعه ایران بوده و هست.

-به نظر می رسد انتشار عکس از ورزش زنان هم جریانی بود که به واسطه عکاسی حرفه ای از این رشته در مطبوعات راه پیدا کرد. من فکر می کنم حتی این عکس ها و انتشار آن در مطبوعات و خبرگزاری ها جریان های اجتماعی در حوزه ورزش زنان را هم تغییر داد و اثرگذار بود.

+تا 10 سال پیش استفاده از عکس زنان در صفحه اول روزنامه ها اتفاق غریبی بود. چه برسد به اینکه عکس از مسابقات ورزشی زنان باشد و بخواهد در صفحه اول روزنامه ها جایی داشته باشد.

این اتفاق مثل هر تغییر نگرش اجتماعی دیگری در بستری از زمان رخ داد. تا سال ها ورزش زنان تنها کادر کوچکی از گزارش ها را، آن هم بدون عکس به خود اختصاص می داد. بعد کم کم عکس سه در چهار ورزشکاران به آن اضافه شد. بعد عکس ها و گزارش ها فضای بیشتری را به دست آوردند تا بالاخره به جایی برسیم که ورزش زنان هم به موضوعی عادی در جامعه تبدیل گردد. این مسأله برای همه زنان ورزشکار مهم بود.

آنها سال های زیادی را با کمترین امکانات و با محدودیت هایی که همه از آن خبر داریم تلاش کردند تا مقام های کشوری، آسیایی و جهانی کسب کنند. اما این موفقیت ها هیچ وقت دیده نمی شد. از نظر خانواده و اطرافیان بسکمک از این ورزشکاران، آنها کار مهمی انجام نمی دادند چون خروجی این کار مهم را در رسانه ها نمی دیدند.

روندی که عکاسی از ورزش زنان در جامعه ایجاد کرد شبیه روندی بود که ما در مورد مسأله ای مثل استفاده از وسایل ورزشی در پارک ها شاهدش بودیم. سال اولی که این وسایل در پارک ها نصب شده بود زن ها برای استفاده از آن محدودیت زیادی داشتند.

ورزش کردن زنان در پارک ها اصلا چیز عادی نبود، اما به مرور جامعه به آن عادت کرد و امروز در هر پارکی زنانی را می بینیم که از این وسایل استفاده می کنند و مشغول ورزش هستند بدون اینکه برای ما مسأله عجیبی به نظر برسد.

این روزها فضای مجازی از رسانه ها هم پیشی گرفته و هر ورزشکار خودش بدون نیاز به رسانه های رسمی می تواند عکس و تصاویری از موفقیت ها و تلاش هایش به نمایش بگذارد. مخاطبان و اطرافیان این فرد با استناد به همین عکس ها و تصاویر می توانند در جریان فعالیت هایش باشند.

حتی رسانه ها هم خیلی وقت ها از طریق انتشار همین عکس ها در صفحات شخصی ورزشکاران، در جریان اخبار مربوط به آنها قرار می گیرند و مطالبی در باره این فعالیت ها در رسانه خود منتشر می کنند.

عکس برگزیده جشنواره بین المللی بشریت در گالری سازمان ملل. عکس از سایت https://www.photography4humanity.com/

-آیا می توان شروع عکاسی حرفه ای از ورزش زنان را که به دست شما رقم خورده، اتفاقی اثرگذار در شکل گیری و توسعه ورزش زنان کشور دانست؟

+ورزش زنان در ایران سال های سال است که وجود دارد، حتی اگر از آن عکاسی نگردد. نمی توان آن را انکار کرد و نادیده گرفت. اما دوربینم به من فرصتی داده تا بتوانم این ورزش را، این بخش از زندگی بسکمک از زنان ایرانی را به دیگران هم نشان بدهم.

البته تأکید می کنم که قبل از من هم عکاسانی بودند که به ورزش زنان می پرداختند، اما من این رشته را به صورت تخصصی انتخاب کردم. خیلی خوشحالم که امروز اگر در یک آخر هفته سری به سالن های ورزشی رقابت های زنان بزنید می توانید دو سه عکاس جوان را ببینید که از ورزش زنان عکاسی می کنند.

-لطفا از ماجرای عکسی که در جشنواره بین المللی عکس بشریت منتشر شد بگویید و دلیلی که باعث شد شما از میان عکس های مختلف تان این عکس را برای شرکت در مسابقه انتخاب و ارسال کنید.

+من از کودکی به واسطه خانواده ام با مطبوعات آشنا بودم. دغدغه اینکه با کمک رسانه بتوانم چیزی را به بقیه مردم جهان نشان بدهم داشتم. تجهیزات عکاسی ام را به سختی خریدم و عکاسی را با عشق و علاقه انجام می دهم. همین باعث شد وقتی دوربین دستم می گیرم دنبال ثبت لحظه ای باشم که شاید بتوانم با آن چیزی را تغییر دهم یا اثرگذار باشم.

فرقی نمی کند شما چه تخصصی داشته باشید. وقتی قصدتان تاثیرگذاری باشد می توانید آن را در هر زمینه ای انجام دهید. البته این اثرگذاری همیشه مثبت نیست. گاهی چیزی که خلق می گردد می تواند اثری منفی هم بگذارد.

من تلاش کردن در راه بهبود زندگی بشر را دوست دارم و دلم می خواهد این کار را به کمک دوربینم انجام دهم. برای همین عکاسی ورزشی، اجتماعی و حوزه زنان را برای فعالیت هایم انتخاب کردم.

از کارتن خواب ها و افراد آسیب دیده عکاسی کرده ام چون فکر می کردم این کاری است که من می توانم انجام دهم؛ عکاسی از افرادی که صدایشان شنیده نمی گردد. فراخوان جشنواره را اتفاقی دیدم. با توجه به دوره های گذشته این جشنواره که دوره هایی پروپیمان بودند، تصمیم گرفتم در جشنواره شرکت کنم.

با توجه به اینکه در دوره پاندمی کرونا قرار داریم و حدس می زدم عکس های زیادی هم درباره این همه گیری جهانی به جشنواره ارسال گردد امیدی به برگزیده شدن عکس خودم نداشتم، اما این عکس برای من مهم بود. چون آن را حاصل تلاش و تجربه جمعی زنان جامعه خودم می دانستم که بعد از چند دهه تلاش به ثمر رسیده بود. جالب است بدانید آن روز من به عنوان یک عکاس نتوانستم به جایگاه عکاسان بروم.

هنگام دریافت این عکس روی سکوی تماشاچی ها بودم اما بازی را نه مثل دیگر تماشاچی ها، بلکه مثل یک عکاس از ویزور دوربین تماشا می کردم. خاطره من از حضور زنان در استادیوم آزادی در بازی ایران-کامبوج به تماشای تماشاچی ها از قاب دوربینم برمی گردد. لحظه ثبت این عکس، من بازی را تماشا نمی کردم، اما از تکان خوردن زمین زیر پایم، از شنیدن فریاد شادی تماشاچی ها و همهمه بزرگی که در اطرافم رخ داد فهمیدم لحظه حساسی در بازی است که همان لحظه گل است. شاتر را فشار دادم. گرچه فکر می کنم این عکس مربوط به گل دهم بازی بود. با این حال من هم مثل همه زنانی که در این استادیوم حضور داشتیم، غم وشادی توامانی داشتم از حضور زنان در استادیوم.

همان چیزی که در عکس هم به خوبی مشخص و ممکن است یک مخاطب عکس را ببیند و از آن شور و شادی دریافت کند یا بغض کند. از اینکه هیات داوران مسابقه هم این عکس و این موقعیت را درک کرده بودند احساس بسیار خوبی داشتم.

گوشه ای از افتخارات مریم مجد:

-انتخاب به عنوان 10 عکاس برتر انجمن عکاسان و خبرنگاران ورزشی جهان AIPS AWARDS در دو دوره متوالی و تنها عکاس زن ایرانی که تا کنون عکس هایش در این انجمن برگزیده شده

-نامزد انتخاب عکاس مستعد زیر 30 سال نهاد خبری ورلدپرس فوتو

World Press Photo (Joop Swart Masterclass)

-انتخاب به عنوان 10 عکاس برتر ورزشی قاره آسیا و اقیانوسیه در دوره جایزه AIPS Sport Media Awards در سال 2019 و 2020

-اولین عکاس زن ایرانی دارنده اعتبارنامه از فدراسیون جهانی فوتبال فیفا

-تنها عکاس زن ایرانی در جام جهانی فوتبال زنان 2019 در فرانسه

-تنها عکاس زن ایرانی دارای اعتبارنامه از سری آ ایتالیا

-یکی از چهار عکاس زن تأثیرگذار در ورزش زنان جهان به انتخاب سایت تخصصی Global Sport Matters