آسبادهای شرقی؛ هنری جهانی برای بهره گیری از انرژی های پاک - بازیکده

وی توضیح داد: در پهنه وسیعی از خراسان عظیم، از شمال هرات تا جنوب سیستان با بهره گیری از بادهای 120 روزه، درست در فصلی که مقارن با برداشت غلات است (اواخر اردیبهشت تا انتها شهریور)، آسبادها به کار می افتند.

عظیممهر اعلام کرد: آسبادها در گذشته در معیشت مردم اهمیت زیادی داشته اند و نمودی از ترکیب معماری سنتی با احتیاجهای زیست بوم و بهره گیری مناسب از انرژی های پاک به شمار می آیند.

مدیر پایگاه آسبادهای خراسان جنوبی اعلام کرد: با توجه به ویژگی های منحصربه فرد آسبادها و خصوصیات عملکردی و زیبایی شناسانه، بازشناسی معرفی و در نهایت ثبت آن ها در فهرست میراث جهانی اهمیت بسیار پیدا می نماید.

وی اضافه کرد: خراسان جنوبی در میان پهنه های شرق ایران که از فناوری آسباد بهره برده اند؛ دارای اهمیت خاصی است. با توجه به این که شدت بادهای 120 روزه در مناطق مختلف یکسان نیست و از طرفی احتیاج به نیروی باد برای فراوری آرد از غلات تابع احتیاجهای جامعه هدف یا فراوری غلات در محل بوده است؛ تعدد و پراکندگی آسبادها در خراسان جنوبی بسیار است.

عظیممهر ادامه داد: یکی از ویژگی های آسبادهای ایران این است که برخلاف آسیاب های اروپایی که محوری عمودی داشته اند اینها محوری افقی دارند و با نیروی باد به حرکت در می آیند.

وی اعلام کرد: از دیدگاه فنی 2 دیوار موازی به ارتفاع 10 متر که به فاصله 4 متری هم قرار دارند، ساختمان عمومی بیشتر این آسبادها را تشکیل می دهند؛ در قسمت شمالی این محفظه پره های عظیمی وجود دارد که با یاری نیروی باد می چرخند.

وی اضافه کرد: چرخش پره ها اهرم عظیم و سنگ زیرین را به حرکت درآورده و عملیات آسیاب کردن آغاز می گردد. بد نیست بدانیم که آسبادهای خوانشرف تفاوت هایی با باقی آسبادهای این منطقه دارند به طوری که آن ها در 2 طبقه ساخته شده اند، فضا بالایی آن مکانی است که عظیم ترین قطعات آسیاب در آن کار گذاشته شده است؛ این فضا از 3 طرف محصور و جهت باز آن در معرض وزش باد است.

عظیممهر ادامه داد: در طبس مسینا به خاطر وجود دشتی حاصلخیز که خود فراوریکننده غلات فراوانی بوده است، تعدد آسبادها بالا است؛ به نحوی که بعضی طبس مسینا را انبار غله قاینات نوشته اند.

وی اضافه کرد: در نهبندان که نقطه مهمی در مسیرهای تجاری در جاده ادویه و تجارت با هند بوده نیز تعداد آسبادها زیاد است چراکه گندم مورد احتیاج کاروانیان عبوری را که از سیستان به آنجا حمل می شد؛ در آسبادهای نهبندان به آرد تبدیل می کردند و در اختیار کاروانیان قرار می دادند.

مدیر پایگاه آسبادهای خراسان جنوبی با بیان اینکه منطقه درح نیز از مناطقی است که تعدد و تکثر آسبادها در آن ها زیاد است، اضافه کرد: در هر کدام از این مناطق وجود رشته های متعدد و به هم چسبیده از آسبادها و در روستاهای حواشی هر کدام از آن ها مانند علی آباد، محمدآباد و دستگرد در نزدیکی طبس مسینا و خونیک، خوانشرف، چهار فرسخ و رومه در نزدیکی نهبندان نیز آسبادهای فراوانی به چشم می خوردند.

وی اعلام کرد: پراکندگی آسبادها در خراسان جنوبی تا روستای خور در 85 کیلومتری شرق بیرجند نیز دیده می گردد.

عظیممهر توضیح داد: در گذشته برای بهره گیری مطلوب از باد، گاهی آسبادها را در گودی زمین مانند چهار فرسخ و گاهی بر بالای بلندی مانند آسیابان می ساختند و در روستاهای کوهستانی شهرستان درمیان مانند گیت، آسیابان و حتی فلارگ در بخش مرکزی بیرجند، بعضی آسبادها به صورت منفرد و بر بالای بلندی ساخته می شدند.

وی با اشاره به بازسازی آسبادها برای جلوگیری از تخریب، اظهار کرد: آسبادهای اسدیه شهرستان درمیان خراسان جنوبی بازسازی می گردد.

مدیر پایگاه آسبادهای خراسان جنوبی با بیان اینکه شهرستان درمیان دارای 87 اثر ثبت شده در فهرست آثار ملی است که دو اثر در شهر اسدیه واقع شده اند، اعلام کرد: یکی از این آثار، آسبادهای اسدیه است.

عظیممهر اعلام کرد: پس از تشکیل هسته اولیه شهر فعلی در اواخر قاجار و اوایل پهلوی، برای برطرف احتیاج به فراوری آرد اهالی، دو سنگ آسیای بادی ساخته می گردد؛ این آسبادها با الگو برداری از آسبادهای شهر طبس مسینا بنا شده اند.

ایسنا نوشت، وی یادآور شد: در امسال از محل اعتبارات ملی پایگاه میراث فرهنگی آسبادهای خراسان جنوبی این آسبادها بازسازی می شوند.