همیشه پای یک گل در میان است - بازیکده

چون کتاب شازده کوچولو را بارها خوانده ایم و می دانیم بعد از این صحنه است که سر و کله روباه معروف پیدا می شود و عشق را برای شازده کوچولو تعبیر می کند تا کمتر آزرده خاطر باشد. ماجرای شازده کوچولو و عاشقیش و ترک سیاره کوچکش از آشنایی او با یک گل آغاز می شود.

درست مثل حکایت های نظم و نثر کهن ایرانی. هر جا گل است پای عاشقی و بی وفایی هم در میان است. هر جا گل است باید بدانی که کسی دل داده و چهره یار را مانند گل می بیند بنابراین از گل به سادگی عبور نکنیم به خصوص این روزها که روز گل و گیاه است و قرار است درباره گل بنویسیم و این که زندگی خاکستری این روزهایمان که دور تا دورمان را سیمان و سنگ گرفته چقدر می تواند زیبا کند و دلمان را جان دهد. برای نوشتن درباره گل و گیاه سراغ دکتر اسماعیل آذر رفتم؛ شاعر و پژوهشگر و او نقب زد به ادبیات کهن و معاصر و درباره زیباترین تجلی هستی برایمان گفت.

تصویر گل و معشوق، شانه به شانه هم

از دکتر آذر پرسیدم در شعر کهن ایران اول گل وارد شد یا روی یار چون هر دو شانه به شانه هم پیش آمده اند و به سادگی نمی توان متوجه شد کدام یک بر دیگری ارجح بوده اند، می گوید: اولین بار رودکی سمرقندی، پدر شعر فارسی در ابیاتش درباره گل نوشت و در همین ابیات درباره عاشق و معشوق هم نوشت: بخندد لاله بر صحرا/ بسان چهره لیلا / بگرید ابر بر گردون/ بسان دیده مجنون / ز آب جوی هر ساعت/ همی بوی گلاب آید/ در او شسته است پنداری/ نگار من رخ گلگون این ابیات نشان می دهد چهره یار برای شاعر مانند گل است و او برای توصیف همه جانبه معشوق فقط گل را لایق دانسته تا این دو را با هم قیاس کند و کنار هم بیاورد.گل آنقدر برای حکیمان و شاعران و اندیشمندان محترم و عزیز است که حتی در توصیف خداوند از گل استفاده می کنند، مثل آنجا که پروین اعتصامی می گوید: گل بی عیب و بی علت خداست. بنابراین می توان گفت گل علاوه بر تجلی زیبایی، تجلی کامل بودن هم هست و تنها رقیبش پروردگار است. کوه، دریا، آسمان و... تجلی طبیعت هستند اما گل کننده طبیعت است برای همین از دیگر وجوه طبیعت متمایز بوده و هست.

ساختمان های خاکستری را چه به گل

به دکتر آذر می گویم اما چنین به نظر می رسد که هر چه جلوتر آمدیم گل در شعر شاعران کمرنگ تر شد و شاعران معاصر کمتر سراغ آن می فرایند، می گوید: شاعر به پیرامون خود نگاه می کند و احساسش متاثر شده و شعر می گوید: قدیم ها، آدم ها از خانه که بیرون می آمدند اطرافشان پر بود از گل و گیاه و درخت. دشت ها پر بود از سبزینه و گیاه اما از وقتی اومانیسم شکل گرفت و کلنگش به تمدن ها برخورد کرد اطراف آدم ها پر شد از سیمان و آجر و ساختمان های ناموزون. شاعر امروز یا در خانه هست و در حصار دیوارها یا از خانه بیرون می آید و گیر می افتد میان اشباح خاکستری شهرها دیگر چگونه می توان از او توقع داشت درباره گل و گیاه و زیبایی و طبیعت بنویسد. البته شاعری مانند سهراب سپهری از شهر بیرون می زند و به دامن طبیعت پناه می برد و با گیاه همجوار می شود و تاثیر این نزدیکی در شعرش جلوه می کند یا شاعری مانند استاد شفیعی کدکنی درکنار محافظت از فکر و قلبش به تخیل پناه می برد و شعری جاودانه می سراید: ای کاش / ای کاش، آدمی وطنش را مثل بنفشه ها / در جعبه های خاک / یک روز می توانست / همراه خویشتن ببرد هر کجا که خواست... آقای شفیعی حتی خاک وطن و غربت مهاجران را به گل بنفشه که یکی از زیباترین و تمثیلی ترین گل هاست، قیاس کرده و این چنین درباره دلتنگی وطن می سراید. واقعیت این است ادبیات و شعر بدون گل معنایی ندارد و مرحوم دکتر معین در جایی به این نکته اشاره می کند و ادوارد براون، مستشرق هم ایران را سرزمین گل و بلبل می نامد و در چنین سرزمینی نمی توان گیاه و گل و در امتداد آن پرندگان را از شعر و ادبیات جدا کرد.

گلدان هدیه بدهیم

دکتر آذر با هدیه دادن شاخه یا شاخه های گل مخالف است و می گوید: گل لطیف ترین و زیباترین مظهر طبیعت و زندگی است. چطور دلت باید بیاید برای دوستی و فامیلی به مناسبتی شاخه یا شاخه های گل ببری در حالی که می دانی او به زودی و تا پژمرده شدن شاخه های گل آنها را در سطل زباله می اندازد. جای گل مگر سطل آشغال است؟ من نمی دانم این رفتار را چه کسی در ایران باب کرد. به اعتقاد من جای گل در دشت و طبیعت و باغ است. حال که همه اینها را از ما گرفته اند و در آپارتمان اسیر شده ایم، بهتر است حداقل به جای هدیه دادن شاخه های گل که گاهی خیلی هم گران است، به دوستان و آشنایان گلدان هدیه بدهیم. اگر از گلدان به درستی نگهداری شود، عمر طولانی خواهد داشت. هر چند بر این باورم وقتی گلدان را به آپارتمان می بری مثل این است که آهو را از دشت اسیر کرده ای و داخل قفس انداخته ای و به آپارتمان آورده ای او را. اما الان چاره ای نداریم. بیشتر مردم در آپارتمان زندگی می کنند و داشتن و گل و سبزینه و گیاه در خانه غنیمتی است. ای کاش حداقل مثل قدیم ها خانه ها گلخانه داشت و گلدان ها را در گلخانه نگه می داشتیم، گلخانه هایی که هم آفتاب داشته باشد هم سایه و ما با رسیدگی به این گل ها حالمان را خوب کنیم.

گل، حال روانمان را خوب می کند

از روی رفتار آدم ها با گیاهان و گل ها می توان به شخصیت آنها پی برد. کسی که با گیاهان رفتار خوبی دارد و اطرافش پر از گیاه و گل است، نمی تواند آدم بدی باشد.

قدیم ها به آدم هایی که از نظر روانی آسیب دیده بودند، توصیه می کردند عکس آدم های خوب زندگیشان را روی دیوار، مقابل دید بگذارند تا با دیدن آنها یادشان بیاید آدم های خوبی هم در زندگی آنها بوده است و به مرور حالشان خوب شود.

حالا می گویند گل و گیاهان را هم در معرض دید بگذارید و به آنها رسیدگی کنید چون به شدت حال ما را خوب می کنند. اگر گیاهان در کنار ما ایمنی داشته باشند، انسان ها هم خواهند داشت.

اگر ما در کنار گیاهان حالمان خوب باشد به مرور یاد می گیریم مانند آنها باشیم و حال دیگران را خوب کنیم. خلاصه کلام این که تلاش کنیم در عصر سنگ و سیمان مثل گل و گیاه لطیف و زیبا باشیم.

طاهره آشیانی - روزنامه نگار / روزنامه خبرنگاران