خانه الفت؛ نگرشی زیبابه خانه ای شصت ساله در تهران - بازیکده

دیر زمانی نیست که طرح تجمیع خانه ها و یا بناهای تاریخی در محله های قدیمی یا به اصطلاح بافت فرسوده به راه افتاده و آنچه که از تخریب بناهای تاریخی و درمجموع بافت های تاریخی محله های قدیمی حاصل می گردد، چیزی نیست جز آپارتمان هایی که خود آن ها نیز چندان هویت مناسبی برای زندگی به عنوان خانه در این محله های تاریخی ندارند. در عوض، این نوسازی ها باعث تغییر هویت محله می گردد؛ به طوری که دیگر نه گذشته را به یاد می آورد و نه خود دارای هویت ملموس و دلنشینی است که ساکنان آن محله ها را دلخوش به زیستن در آن کند.

در این مقاله خانه ای را معرفی می کنیم که به راحتی می توانست به علت قدیمی بودن و به صرفه نبودن خانه ای تک واحدی برای مالک آن در دوران کنونی شرایط مسکن در تهران، محکوم به تخریب گردد و آپارتمانی چند واحدی به جای آن ساخته گردد. اما چه اندیشه زیبایی در فکر و دل وجود داشته که چنین نتیجه ای حاصل شده که روح هر بیننده ای را نوازش می نماید.

احیا (باز زنده سازی ) خانه الفت، تجربه ای است در بازگرداندن حیات اجتماعی ـ کالبدی به اثری از دوره معماری مدرن ایران؛ دوره ای در حال فراموشی که امروزه بسیاری از بناهای مسکونی آن، به منظور ساخت آپارتمان ها و برج های نو از میان می رود.

این خانه، هم اکنون به صورت دو واحد مسکونی مجزا و یک دفتر معماری (نقش فیروزه)، به جریان زندگی خود در میان بناهای اطراف ادامه می دهد.

مالک کنونی، پس از سال ها آپارتمان نشینی، در سال 1391، تصمیم به تجربه زندگی به دور از دغدغه های روزمره ساختمان های چند واحدی گرفت و در پی آن، اقدام به خرید خانه ای با قدمت بیش از 60 سال، در شرق آرامستان ظهیرالدوله کرد.

در این راستا، اصلی ترین هدف طراحان از بازسازی، تأکید بر مفهوم خانه یا محلی برای آسایش، در عوض مسکن یا مکانی برای گذران زندگی بود؛ به عبارت دیگر، فراهم آوردن شرایط زندگی باکیفیت برای کاربر معاصر، در کالبد قدیمی.

علاوه بر این، مالک بر استفاده حداکثری از فضاها و حفظ ساختار کلی بنا در صورت الحاق بخش های نو، تأکید دوچندان داشت.

احیای خانه الفت در طول یازده ماه، طی سه مرحله به انجام رسید:

استحکام بخشی سازه و تغییر فضاهای داخلی، الحاق عناصر تازه به نمای خارجی، ساماندهی حیاط و فضاهای وابسته.

مرحله اول، شامل اجرای یک شبکه سازه فلزی، منطبق بر سازه پیشین و فضاهای داخلی تازه بود.

به موازات این عمل، سبک سازی بام طبقات در دستور کار نهاده شد، چرا که به فراخور توسعه بنا، در هر دوره، لایه ای تازه به بام طبقات اضافه شده بود و بار اضافی بر ستون ها و دیوارها وارد می آمد.

در این پروژه سعی شده است تا به منظور کاهش هزینه تخریب و دیوارکشی مجدد، چینش فضاهای تازه بر مبنای محور بعضی دیوارهای داخلی پیشین صورت پذیرد.

بر اساس نقشه تازه، هر طبقه به دو عرصه خصوصی و عمومی تقسیم شده است و دسترسی طبقات به یکدیگر، به وسیله یک دستگاه پله و آسانسور شیشه ای الحاق شده به نما صورت می گیرد.

برای تامین نور مناسب در عرصه خصوصی، با امتداد نورگیر بام تا طبقه اول، روشنایی به صورت طبیعی از داخل خانه تامین شده و از اشراف واحدهای همسایگی مجاور به اتاق خواب ها جلوگیری شده است.

به منظور دفع رطوبت سرویس های بهداشتی و تنظیم سرمایش و گرمایش هر طبقه در طول سال، در سطح بام، بازشوهایی بر نورگیر تعبیه شده است تا گردش هوا به وسیله آن میسر گردد.

طراحان با این ایده که نه تنها ساکنین، بلکه رهگذران از کیفیت بصری دل نشین تراس های خانه برخوردار شوند، بخش هایی از جان پناه تراس ها را حذف و با ورقه های فلزی برش خورده، حاوی خطوط نستعلیق و مضمون دلپذیری خانهجایگزین کردند و زیبایی هنر خوشنویسی را در طراحی خود جای داده اند.

مرحله دوم، با الحاق بخش های مورد احتیاج به نما، از جمله یک دستگاه آسانسور هیدرولیکی و پله معلق پیش برده شد.

به منظور رعایت قوانین شهرداری مبنی بر عدم پیشروی از ارتفاع بنا و نیز احداث ساختار نوین در محدوده بخش های مسقف بنا، یک دستگاه آسانسور جایگزین حجم پیش آمده جبهه شرقی نما شد، به گونه ای که در محدوده راهروی ورودی مسقف طبقه اول نهاده شد.

پله تراس طبقه اول از آن جهت که با حجم بزرگ خود، اندازه قابل توجهی از نور ورودی را مخدوش می کرد، حذف شد و به جای آن، یک دستگاه پله معلق به سازه اصلی بنا الحاق شد.

مرحله پایانی، به ساماندهی حیاط و سایر فضاها اختصاص یافت. دسترسی سخت موتورخانه و تاسیسات که از دریچه ای در سطح حیاط، به صورت عمودی امکان پذیر بود، سبب شد تا دسترسی فضای نیم طبقه حیاط توسعه یابد و با حرکتی چرخشی به موتورخانه امتداد پیدا کند.

این اقدام به توسعه نورگیری دفتر کار و کاهش قابل توجه رطوبت آن، یاری شایانی کرد.

قرارگیری خانه الفت در میان آپارتمان هایی که خود روزی خانه های ویلایی دوره مدرن معماری ایران بوده اند، سبب شده است تا عابران ناگاه با فضای خالی میان بناهای مرتفع اطراف ارتباط بصری پیدا نمایند.

مسلما قطع نکردن چنار چند ده ساله خشک شده مجاور ورودی خانه، در این اتفاق بی تاثیر نبوده است.

این خانه، هم اکنون به صورت دو واحد مسکونی مجزا و یک دفتر معماری (نقش فیروزه)، به جریان زندگی خود در میان بناهای اطراف ادامه می دهد. امید است بازسازی این خانه زیبای قدیمی الگویی باشد برای برخورد با تمامی بناهای ارزشمند در بافت های تاریخی شهرهای ایران.

منابع: chidaneh | memaran