معرفی غول های اقتصادی ایران - بازیکده

به گزارش دنیای اقتصاد، همایش معرفی 100شرکت برتر ایران روز گذشته برگزار و در این رویداد از فهرست 500 شرکت برتر کشور رونمایی شد. مهم ترین اتفاق فهرست تازه، رشد چشمگیر فروش چهار گروه اصلی صنعتی در سال 1399 است که در طول یک دهه اخیر بی سابقه بوده است. به رغم تداوم صدرنشینی شرکت پتروشیمی خلیج فارس، صعود چهارپله ای بانک ملت موجب شده است تا این موسسه اقتصادی به دومین بنگاه بزرگ ایران تبدیل شود. فولادمبارکه با یک پله صعود در جایگاه سومین بنگاه بزرگ ایران قرار گرفته، ضمن اینکه ایران خودرو با دو پله صعود، رتبه هفتم بزرگ ترین شرکت های ایران را به خود اختصاص داده است. بررسی گزارش سازمان مدیریت صنعتی نشان می دهد، سهم 100شرکت اول فهرست IMI500 در سال 1400 از کل فروش 500شرکت، 9/ 86 درصد است که گویای حجم بسیار زیاد درآمد شرکت های برتر نسبت به کل شرکت های فهرست است.

کل فروش 100شرکت برتر این فهرست بیش از 2میلیون و 283 هزار و 382میلیارد تومان بوده است که از رشد (واقعی) 24درصدی فروش شرکت های برتر ایران نسبت به آمار سال گذشته حکایت دارد. در بین 500شرکت برتر ایران که به 32رشته فعالیت و گروه کسب وکار تقسیم می شوند، پنج گروه بانک ها و موسسات اعتباری، پتروشیمی، فلزات اساسی، گروه شرکت های چندرشته ای صنعتی و گروه فرآورده های نفتی بیشترین سهم فروش را دارند. به جز گروه فرآورده های نفتی، رشد فروش باقی گروه ها در سال 1399 بی سابقه بوده است.

شواهد گزارش سازمان مدیریت صنعتی نشان می دهد، بیش از 52درصد شرکت های برتر کشور در استان تهران قرار دارند و اصفهان، کرمان، هرمزگان، خوزستان و البرز در رده های بعدی قرار دارند. بررسی این سازمان نشان می دهد، سهم بخش خصوصی از اقتصاد ایران قابل توجه و بالاتر از انواع مالکیت دولتی و عمومی است. برمبنای داده های سازمان مدیریت صنعتی، مالکیت 56درصد از 100شرکت برتر ایران خصوصی است. در عین حال 6/ 59درصد شرکت های حاضر در فهرست IMI500 مالکیت خصوصی دارند.

وجود سه شرکت با درآمد بیش از 100 هزار میلیارد تومان در فهرست 500شرکت برتر گویای رشد چشمگیر درآمد بنگاه های بزرگ کشور است. شواهد موجود نشان می دهد که شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس با بیش از 146هزار میلیارد تومان درآمد بزرگ ترین شرکت ایران است. این شرکت به عنوان بزرگ ترین بنگاه اقتصادی کشور، در زمینه فروش نسبت به آمار سال گذشته، رشد 80درصدی را به دست آورده است. در رتبه های دوم تا نهم نیز نام شرکت هایی همچون بانک ملت، فولادمبارکه اصفهان، پالایش نفت بندرعباس، سرمایه گذاری غدیر، ایران خودرو، مپنای بانک صادرات ایران و گروه توسعه نفت و گاز پارسیان دیده می شود. از نکات جالب درباره فهرست شرکت های برتر ایران در سال 1399، رشد اسمی 3/ 76درصدی و رشد حقیقی 6/ 23درصدی آنها در زمینه فروش نسبت به سال قبل از آن است؛ اعدادی که به شکل چشمگیری بالاتر از رشد سال گذشته بوده و گویای شرایط رو به رشد بخش صنعت در سال 1399 است.

از نکات جالب درباره فهرست 100شرکت برتر اقتصاد ایران، مقایسه اندازه فروش و عملکرد اقتصادی این بنگاه ها با 100شرکت برتر اقتصاد ترکیه است. شواهد موجود نشان می دهد، بهترین شرکت ترکیه 1/ 2برابر بزرگ ترین شرکت ایران فروش دارد و این نسبت در مقایسه با صدمین شرکت برتر دو کشور نیز به همین صورت وجود دارد. اطلاعات این گزارش تایید می کند که فروش 09/ 7میلیارد دلاری بهترین شرکت ایران، کمتر از نصف درآمد 9/ 14میلیارد دلاری بهترین شرکت اقتصاد ترکیه است. برهمین مبنا اندازه صادرات 500شرکت برتر ایران، تنها 48 درصد کل صادرات 500شرکت برتر ترکیه بوده است؛ عددی که گویای توان بالاتر بنگاه های ترکیه برای رقابت در بازارهای منطقه ای و دنیای است. این در حالی است که تراکم سرمایه به ازای هر نفر نیروی کار در شرکت های ایرانی 5/ 1برابر شرکت های ترکیه ای گزارش شده است. در بخش نسبت فروش به دارایی هم که می تواند شاهد دیگری برای مقایسه بهره وری دارایی ها در اقتصاد بنگاهی دو کشور باشد، بنگاه های ایران نصف بنگاه های ترکیه عملکرد دارند. براین مبنا شرکت های ایرانی در حالی در طول یک سال به ازای هر واحد دارایی توانسته اند 43/ 0واحد کسب درآمد (فروش) داشته باشند که شرکت های ترکیه در طول یک سال به ازای هر واحد دارایی، 85/ 0واحد درآمد کسب کرده اند. گزارش سازمان مدیریت صنعتی از مقایسه دو نسبت دارایی به نیروی کار و فروش به دارایی در دو کشور نشان می دهد که در شرکت های ایرانی، ترکیب تولید، بیشتر از شرکت های ترکیه وابسته به دارایی است، در حالی که از هر واحد دارایی نیز به طور نسبی استفاده مناسبی برای تولید و فروش نمی شود. مقایسه شرایط ایران با ترکیه و بسکمک از اقتصادهای دنیا نشان می دهد که ایران هنوز شرکتی در فهرست 500شرکت برتر دنیا ندارد.

شمای کلی از بهترین ها

گزارش سازمان مدیریت صنعتی نشان می دهد که سهم 100 شرکت اول از کل فروش آنها حدود 9/ 86 درصد و سهم 100شرکت دوم نزدیک به 5/ 9 درصد است. بررسی بیشتر گزارش 500شرکت برتر ایران نشان می دهد که 100شرکت اول 4/ 71درصد از اشتغال زایی کل شرکت های برتر را سهیم هستند. اندازه صادرات 100شرکت اول 5/ 92 درصد از کل صادرات 500 شرکت برتر است. مقایسه ارزش اضافه کرده شرکت ها با تولید ناخالص داخلی نشان می دهد که ارزش اضافه کرده 100شرکت اول 18 درصد و ارزش اضافه کرده 500شرکت 20 درصد است. فروش 100شرکت اول 45 درصد و فروش 500شرکت 52 درصد است. برمبنای اعلام سازمان مدیریت صنعتی به عنوان متولی اعلام 500شرکت برتر ایران، شاخص های رتبه بندی شامل 9سری گوناگون بوده اند که شامل شاخص های مقدار و رشد شرکت، سودآوری و عملکرد، بهره وری، صادرات، نقدینگی، بدهی و شاخص های بازار هستند. در فهرست بهترین بنگاه ایران (IMI100) که بیشترین اشتغال زایی را داشته اند، نام ایران خودرو با بیش از 49هزار نفر نیروی کار در بالاترین جایگاه ممکن دیده می شود. از نظر اندازه ارزش اضافه کرده نیز شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس با بیش از 79هزار میلیارد تومان جایگاه نخست را به خود اختصاص داده است. این شرکت از نظر اندازه صادرات نیز با 2میلیارد و 646میلیون و 270هزار دلار، به عنوان بزرگ ترین صادرکننده این فهرست معرفی شده است. بانک ملت در حالی بیشترین دارایی را در بین همه شرکت های این فهرست به خود اختصاص داده که صنایع پتروشیمی خلیج فارس در دو شاخص بیشترین ارزش بازار وبیشترین سودآوری رتبه نخست را به دست آورده است.

روایتی متفاوت از 100شرکت برتر ایران

رویداد معرفی 100شرکت برتر چند ارائه و سخنرانی جالب نیز داشت. در این نشست که ابوالفضل کیانی بختکمک رئیس سازمان مدیریت صنعتی، مهدی صادقی نیارکی عضو هیات عامل ایدرو، مجید درویش رئیس مرکز رتبه بندی سازمان مدیریت صنعتی و مرتضی شاه میرزایی معاون وزارت نفت و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در آن به ایراد سخنرانی پرداختند، رشد واقعی فروش 500شرکت برتر ایران که 6/ 23 درصد عنوان شد که در مقایسه با رشد واقعی اقتصاد ایران در سال گذشته که حدود یک درصد بود، نقش بنگاه های برتر در نقشه اقتصاد ایران را به خوبی نشان می دهد.

در این نشست، عضو هیات مدیره سازمان توسعه و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) گفت: ارزش تولیدات صنعتی کشور بیش از 100میلیارد دلار است که این اندازه تولید، حدود 30میلیارد دلار ارزبری داشته که با صادرات 100شرکت برتر ارز موردنیاز آن تامین می شود. صادقی نیارکی در بیست و چهارمین مراسم رتبه بندی شرکت های برتر، با اشاره به اینکه مجموع فروش 100شرکت برتر کشور 45 درصد تولید ناخالص ملی و ارزش اضافه کرده این 100شرکت 18 درصد ارزش اضافه کرده اقتصاد ملی است، گفت: در دنیا اقتصاد کشورها از طریق شرکت ها ساخته می شود و شرکت ها تصویر بیرونی و جایگاه اقتصاد یک کشور را مشخص می کنند. وی با بیان اینکه کمتر از انگشت های دست شرکت با فروش بالای یک میلیون دلار در کشور فعال است، شرح داد: راهی جز تقویت، حمایت و رفع موانع برای پیشتازان اقتصاد ملی نداریم.

صادقی نیارکی با اشاره به ترکیب 500شرکت برتر که حدود 50 درصد آنها کامودیتی (مواد اولیه صنایع از جمله نفت و پتروشیمی، 30 درصد اقتصادی و 20 درصد) ساخت محور است، اظهار کرد: مساله امروز ما اشتغال نیروهای متخصص است، بنابراین نیاز به توسعه صنایع ساخت محور داریم و در این راستا باید خلأ حدود 30درصدی بین فروش و ارزش اضافه کرده پر شود.

وی در ادامه پیشنهاد کرد که شاخص پیچیدگی محصول نیز به شاخص های سنجش شرکت های برتر اضافه شود و گفت: قانون حداکثر استفاده از توان تولید هم بحث رتبه بندی را مطرح کرده و این رتبه بندی سازمان مدیریت صنعتی می تواند با قانون تطبیق داده شود تا شرکت های برتر از مزیت های قانون استفاده کنند.

عضو هیات مدیره سازمان توسعه و نوسازی صنایع ایران (ایدرو)، اظهار کرد: ارزش تولیدات صنعتی کشور بیش از 100میلیارد دلار است که 30میلیارد دلار ارزبری شامل مواد اولیه، ماشین آلات، قطعات و... دارند، اما 100شرکت برتر کشور با صادرات ارز موردنیاز در تامین مواد اولیه سایر رشته فعالیت های صنعتی در زنجیره گسترده صنایع کوچک و میانه کشور نقش ایفا می کنند.

عوامل برتری و پایداری بنگاه های بزرگ چیست؟

سخنران دیگر این رویداد، رئیس سازمان مدیریت صنعتی بود که در بیست و چهارمین دوره رتبه بندی شرکت های برتر ایران عوامل برتری و پایداری بنگاه های بزرگ را گفت. ابوالفضل کیانی بختکمک گفت: هوش نوآوری توانایی شناختی انسان برای مشاهده مسائل و فرصت ها به شیوه ای تازه و کشف راه حل های تازه در پاسخ به چالش های پیچیده است. به عبارت دیگر، هوش نوآوری پاسخی به پیچیدگی است. هوش نوآوری نیاز رهبران در محیط های غیرپیش بینی است.

محیط های امروز محیط های پرتغییر، با پیچیدگی بالا، پرابهام با عدم قطعیت هستند که عدم اطمینان، تغییرات سریع، ابهام و پیچیدگی را به همراه دارند. وی اشتباهات رایج در این محیط را شامل رویکرد دستوری به نوآوری، ساده انگاری مسائل پیچیده، محدود کردن سطح نوآوری به رهبران و مدیران ارشد، نداشتن استراتژی و برنامه نوآوری و ضعف دانشی رهبران درباره نوآوری و شیوه پیاده سازی آن دانست.

کیانی در پاسخ به این پرسش که آیا هوش نوآوری برای محیط غیرقابل پیش بینی کافی است، گفت: رهبران علاوه بر هوش نوآوری به دو نوع هوش دیگر نیاز دارند؛ هوش هیجانی و هوش تحلیلی. هوش نوآوری شامل شناسایی مساله با رویکرد نوآوری و کشف راه حل های تازه برای آن است. از سوی دیگر هوش تحلیلی استفاده از سواد و مهارت های ریاضی برای شناسایی و حل مساله، استفاده از حافظه برای حل مسائل پیچیده و استفاده از منطق برای حل مساله است. اما هوش هیجانی، خودمدیریتی، آگاهی اجتماعی و مدیریت روابط است. وی تفکر واگرا و تفکر همگرا را ابزارهای هوش نوآور دانست. تفکر واگرا تولید انبوهی از راه حل های تازه برای یک مساله از طریق ترکیب، تجزیه یا مرتب کردن ایده های موجود و تازه و تفکر همگرا اصلاح ایده ها و اکتشاف بهترین جنبه های هر ایده برای رسیدن به راه حل نوآورانه است.

کیانی، هنر رهبران را تفکر درباره تفکر نامید و شرح داد: آگاهی از اینکه در هر موقعیتی و در مواجهه با هر مساله ای، باید از کدام هوش و تفکر استفاده کرد. وی اضافه کرد: هوش نوآوری پاسخی برای مسائل پیچیده، غیرخطی و پیش بینی ناپذیر است. استفاده از این هوش برای مسائل خطی و تکرارشونده موجب اتلاف زمان برای رسیدن به راه حل مناسب، پیچیدگی راه حل و صرف منابع زیاد برای اجرای راه حل می شود. هوش نوآوری در صورت پرورش یافتن، به شکل تفکر نوآورانه بروز می یابد. تفکر نوآورانه فرآیند حل مسائل از طریق کشف، ترکیب و مرتب کردن ایده ها (تفکر واگرا) برای رسیدن به بهترین روش تازه حل مساله (تفکر همگرا) است.

وی توجه به رویکرد های بین المللی نوپدید فناورانه و صنعتی را از دیگر عوامل برتری و پایداری بنگاه های بزرگ دانست و انقلاب صنعتی چهارم را فناوری های پیشرفته، در راستای منافع اقتصادی، اجتماعی و رفاه شهروندان نامید. کیانی بختکمک شرح داد: نسل پنجم صنعت اهداف و گستره ای فراتر از تولید کالاها و خدمات و سود آوری دارد و بر سه عنصر انسان، پایداری و تاب آوری بنا شده است.

کیانی حرکت به سوی پارادایم حکمرانی هوشمند را در گرو اقتصاد چرخشی، اقتصاد کیک، اقتصاد اشتراکی، اقتصاد سبز و اقتصاد دیجیتال دانست. رئیس سازمان مدیریت صنعتی، سازمان های دو سو توان را عامل توسعه صنعتی و درآمدزایی و توسعه منطقه ها کم برخوردار و انجام فعالیت های زیست سازگار خواند و گفت: سازمان های هیبریدی از دیگر ابزارهای حرکت به سوی ایجاد سازمان های نوپدید منطبق با ملاحظات اجتماعی و زیست محیطی هستند. سازمان های هیبریدی گونه ای از سازمان های دوسوتوان است که از یکسو دارای ماموریت فرهنگی اجتماعی و زیست محیطی و از سوی دیگر در پی کسب سود و درآمدزایی است. وی اضافه کرد: نظریه اقتصاد دوناتی در سال 2012 از طریق کیت ریورث مطرح شد. در پارادایم سازمان های دوناتی هدف اول حفظ پایداری محیط زیست و عدم تجاوز از سقف زیست محیطی و هدف ثانویه کسب درآمد است. رهبران سازمان های دوناتی، ملاحظات زیست محیطی را در تمامی تصمیمات خود وارد می کنند. سازمان های دوناتی سازمان هایی مبتنی بر مسوولیت اجتماعی هستند و در نهایت سازمان های شهروند-شرکتی نمونه دیگری از سازمان های نوپدید است.

بختکمک با اشاره به این موضوع که ماهیت شرکت ها در سراسر دنیا در حال تغییر است، گفت: شرکت ها دیگر فقط یک ماهیت حقوقی ندارند که هدف اول آن سودآوری و پاسخگویی به سهامداران است؛ شرکت ها به شهروندانی تبدیل شده اند که در قبال جامعه مسوول هستند و باید به شهروند شرکتی خوب تبدیل شوند.

کیانی چهارمین عامل از عوامل برتری و پایداری بنگاه های بزرگ را توجه به رویکرد دولت ها در صنعت سبز دانست و گفت: سبزسازی صنایع موجود به معنای اصلاح فرآیندهای صنایع موجود (صرف نظر از مقدار، بخش یا مکان) به گونه ای که در تمام مراحل پیش، حین و پس از تولید (محصول یا خدمت) کمترین آثار زیست محیطی ممکن ایجاد شود. برخی از اقدامات اساسی در سبزسازی، استفاده کارآتر از منابع، استفاده از منابع تتازهپذیر، حداقل استفاده از سوخت های فسیلی و حداقل تولید گازهای گلخانه ای است.

از سوی دیگر، توسعه صنایع سبز، توسعه کسب وکارها و صنایعی که هدفشان ایجاد پایداری در محیط زیست است. صنایعی نظیر بازیافت مواد، مدیریت ضایعات، تصفیه آب، حمل ونقل ضایعات و.... دوگانه زدایی دیگر رویکرد دولت ها در صنعت سبز است. در صنعت سنتی، فعالیت صنعتی به معنی خیر در رشد اقتصادی و شر برای محیط زیست است. اما در صنعت سبز، زوجیت خیر اقتصادی و شر اقتصادی از بین می رود و زوج تازهی تشکیل می شود. چهارمین رویکرد، صنایع دوستدار محیط زیست است. کیانی گفت: صنایعی از مواد اولیه پایدار برای تولید استفاده کرده و محصولات دوستدار محیط زیست تولید می کنند. محصولات دوستدار محیط زیست محصولاتی هستند که هم در چرخه تولید، هم مصرف و هم بازیافت، آسیبی به محیط زیست وارد نمی کنند. رشد اقتصادی صنایع سبز نشان دهنده افزایش اقبال عمومی به این صنایع است (توجه عمومی به مسوولیت اجتماعی) و شاید در آینده صنایع غیرسبز، به طور روزافزون مورد اقبال کمتر عمومی قرار گیرند و ایجاد الزامات قانونی در مورد گازهای گلخانه ای برای کشورهای در حال توسعه (توافق نامه پاریس و موارد مشابه) صنایع زیست سازگار را توجیه می کنند.

کیانی در ادامه به مثال هایی از اقدامات شرکت های بزرگ در حکمرانی هوشمند پرداخت و یادآور شد: استفاده از زنجیره بلوکی در زنجیره تامین والمارت (استفاده از فناوری های نوظهور) برچسب های RFID یا کیو-آر واحدهای نگهداری موجودی و استفاده از پهپاد برای سرشماری انبارها از طریق آمازون (استفاده از فناوری های نوظهور ایربی ان بی و اوبر (اقتصاد اشتراکی)، تامین آب آشامیدنی برای کشورهای کم برخوردار و بازیافت قوطی و ظروف محصولات از طریق پپسی کولا (دوسوتوانی سازمانی و اقتصاد چرخشی)، درج برچسب های زیست سازگاری بر محصولات در کانادا، اتحادیه اروپا و آمریکا (اقتصاد سبز) از این جمله اند.

بازگشت به گذشته 100شرکت برتر ایران

تاریخچه بیست و چهار سال متوالی رتبه بندی شرکت های برتر از سال 1377 بخش دیگری از مباحث مطروحه در رویداد معرفی 100شرکت برتر ایران بود. در این نشست درباره گذشته رتبه بندی 100شرکت برتر ایران عنوان شد: در سال آغاز این رتبه بندی شرکت های برتر ایران از نظر شاخص اندازه فروش رتبه بندی و معرفی می شدند. اندازه اثرگذاری یک بنگاه اقتصادی درابعاد اقتصاد ملی با اندازه فروش آن رابطه مستقیم دارد. بنابراین در رتبه بندی سال 1377 تعداد شاخص های مورد ارزیابی یک شاخص و گزارش نتیجه رتبه بندی در یک بروشور 4 صفحه ای گنجانده شد. اما مهم ترین اهداف رتبه بندی شرکت های برتر ایران تولید اطلاعات در مورد بنگاه های اقتصادی کشور و شفاف سازی فضای کسب و کار است. رتبه بندی شرکت ها از نظر اندازه اثرگذاری در اقتصاد ملی، توسعه رقابت بین بنگاه های اقتصادی و استفاده از نتایج رتبه بندی برای کمک به برنامه ریزی اقتصادی در کشور صورت می پذیرد.

رتبه بندی های مشابه IMI-100 در سطح دنیا رتبه بندی Fortune 500 است که 500 شرکت بزرگ دنیا را رتبه بندی می کند. در سطح منطقه نیز رتبه بندی DS100 که صد شرکت بزرگ کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی را رتبه بندی می کند. در سطح کشوری در کشورهای آمریکا، کانادا، ترکیه، هندوستان و... انجام می شود.

رئیس سازمان مدیریت صنعتی گفت: رتبه بندی IMI-100 در سال 1400 شامل 500 شرکت است. 500 شرکت بر اساس بالاترین اندازه فروش (درآمد) مشخص می شوند. 500 شرکت بر اساس اندازه فروش به پنج دسته صدتایی تقسیم می شوند و شرکت های هر دسته بر اساس 32 شاخص دیگر با هم مقایسه و رتبه بندی می شوند. به این نحو شرکت هایی با هم مقایسه می شوند که از نظر مقدار تاحدودی به هم نزدیک هستند.

برای دیدن سایز بزرگ جدول اینجا را کلیک کنید

برای دیدن سایز بزرگ جدول اینجا را کلیک کنید