چالش های پیش روی انتقال خزر بررسی می شود - بازیکده

معصومه بنی هاشمی در گفت وگو با خبرنگاران، با اشاره به اینکه دریای خزر به عنوان بزرگترین آبگیر بسته جهان در منطقه ژئوپلتیک بسیار مهم اوراسیا واقع شده است، گفت: پنج کشور آذربایجان، ایران، ترکمنستان، قزاقستان و روسیه کشورهای ساحلی پیرامون این دریاچه هستند. دریای خزر، کانون بیضوی ژئواستراتژیک میان قاره آسیا و اروپا است که شش درصد ذخایر گاز و چهار درصد منابع نفتی جهان در این منطقه تمرکز دارد.

وی با بیان اینکه دریای خزر با طول 1200 کیلومتر به موازات نصف النهار کشیده و این موضوع سبب تاثیر عوامل اقلیمی مختلف و شرایط هیدرولوژیک متنوع در آب های ساحلی آن شده است، اظهارکرد: کشیدگی دریا در جهت نصف النهاری و خصوصیات مورفومتری دریا سبب تقسیم آن از نظر طبیعی به سه بخش شاقتصادی، میانی و جنوبی شده است و هریک دارای ویژگی هندسی خاصی است.

رئیس مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر ادامه داد: دریای خزر با مساحت حدود 376 هزار کیلومتر مربع، یک و نیم برابر خلیج فارس وسعت دارد و حجم آب آن حدود 78081 کیلومتر مکعب است. در حال حاضر سطح تراز آب آن منفی 27 متر پایین تر از سطح دریای آزاد (خلیج فارس) است. بخش جنوبی این دریا با حدود 39 درصد از وسعت دریا، 66 درصد حجم آب را به خود اختصاص می دهد و بخش شاقتصادی با وسعت 24 درصدی به دلیل عمق بسیار کم سهم ناچیزی از حجم آب را در خود جای داده است.

بنی هاشمی با اشاره به اینکه تغییرات سطح آب دریا، ویژگی خاص دریای خزر است که اصلی ترین عامل آن شرایط اقلیمی است، گفت: فعالیت های رو به رشد انسانی روی رودخانه های منتهی به دریا از دیگر دلایل تغییرات درازمدت تراز آب دریای خزر به حساب می آید. ابتدای قرن بیستم میلادی و سال های دهه 30 با احداث و بهره برداری از سدهای آبی و برق آبی روی رودخانه های حوضه دریای خزر، دوره اوج اثر فعالیت های انسانی بر نوسانات آب دریا محسوب می شود. در شرایط کنونی عوامل اقلیمی بیشترین سهم را در نوسانات تراز آب دارد. از مهمترین عوامل ورودی آب به دریا، آبدهی رودخانه ها، بارش بر پهنه آبی دریا و جریان آب زیرزمینی است و از مهمترین عوامل هدر رفت آب، تبخیر از سطح دریا و جریان به خلیج قره بغاز است.

وی ادامه داد: در سواحل جنوبی دریای خزر سه استان ساحلی مازندران، گیلان و گلستان با طول کرانه ساحلی حدود 865 کیلومتر قراردارد و معیشت بیش از 10 هزار روستای واقع در استان های ساحلی شمال کشور به طور مستقیم و غیرمستقیم با دریای خزر ارتباط دارد.

به گفته رئیس مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر، شوری بسیار کم آب دریای خزر (معادل 30 درصد آب اقیانوس ها) سبب توجه کشورهای حاشیه آن برای استفاده از منابع آب غیر متعارف خزری شده است. در حال حاضر نیز با روند افزایش جمعیت و تغییرات آب و هوایی و تغییر در الگوی مصرف، زندگی انسان ها به سمتی پیش می رود که تأمین آب به مهمترین دغدغه حیات در سال های آینده تبدیل خواهد شد. در این شرایط شناسایی منابع آبی جدید، کاهش اتکا به منابع آبی زیرزمینی و توجه به مصرف بهینه از رویکردهای مورد توجه جهت مدیریت منابع آب به شمار می رود.

بنی هاشمی با بیان اینکه در این میان فرایند نمک زدایی از آب دریا و استفاده از آن به عنوان یکی از راه چارههای موثر و عملی برای جبران کمبود منابع آبی در زمان حال و آینده در نظر گرفته شده است، شرح داد: بر اساس مطالعات اجرا شده توسط انجمن بین المللی آب شیرین کن (IDA)، در حال حاضر حدود 15000 واحد شیرین سازی با ظرفیت 71.7 میلیون متر مکعب در روز در جهان وجود دارد که حدود 60 درصد از آب ورودی به این واحدها، آب دریا است. در کشور ما نیز استفاده از آب های مشرف به سواحل شاقتصادی یکی راه چارههای مطرح است.

وی تاکید کرد: در راستای اجرای راه چاره استفاده از آب های مشرف به سواحل شاقتصادی، طرح انتقال آب خزر به فلات مرکزی ایران مطرح و ضمن انجام مطالعات و ارائه پیشنهادات، موافقت ها و مخالفت هایی را در محافل علمی و جامعه در زمینه پیامدهای محیط زیستی، تأثیرات آن بر منابع آب دریا، معاهدات و تعاملات منطقه ای، ملاحظات انتقال آب بین حوضه ای و نیز تبعات اجتماعی و اقتصادی به همراه داشته است. از آنجا که رسالت موسسات تحقیقاتی، روشنگری و اطلاع رسانی و ایجاد فضای تعامل جهت ارائه نظرات کارشناسانه و علمی پیش روی تصمیم گیران و مسئولان است، موسسه تحقیقات آب، چهارمین نشست تخصصی خود را به انتقال آب دریای خزر، فرصت ها و چالش ها اختصاص داده است. این نشست با حضور اساتید و محققان این حوزه در روز چهارشنبه (8 اسفند ماه) در سالن اجتماعات موسسه تحقیقات آب برگزار خواهد شد.