فرایند افزایشی انتشار مدارک علمی محققان جهاد دانشگاهی در اسکوپوس - بازیکده

در گزارش مرکز اطاعات علمی جهاددانشگاهی (SID) آمده است میانگین اندازه مشارکت پژوهشگران جهاددانشگاهی در انتشار مدارک علمی بین المللی کشور ایران از سال 2016 تا به امروز بیش 1.2 درصد بوده است؛ در صورتیکه نسبت اندازه بودجه دریافتی در حوزه پژوهش به وسیله این نهاد بسیار کمتر از این اندازه است. بعلاوه تعداد اعضای هیئت علمی آموزشی و پژوهشی این مجموعه حدود 700 نفر است که ظرفیت هایی مانند دانشجویان تحصیلات تکمیلی را به ندرت و به صورت بسیار محدود در اختیار دارند.

طبق این گزارش بیشترین میانگین استناد به هر سند جهاددانشگاهی به ترتیب مربوط به حوزه های موضوعی مهندسی، پزشکی، کشاورزی و علوم اجتماعی است که در همه این حوزه ها میانگین استناد به هر سند جهاددانشگاهی از میانگین کشوری بالاتر بوده، بعلاوه میانگین اندازه هم تألیفی بین المللی محققان جهاددانشگاهی، تقریباً 18 واحد بیشتر از میانگین کشور است.

در این گزارش اندازه انتشارات علمی، تعداد استنادهایی که به مقالات علمی داده شده و مدل هم تألیفی بین المللی با دو رویکرد جایگاه محققان ایرانی که در آدرس سازمانی خود ایران را معرفی نموده اند و پژوهشگرانی که خود را وابسته به جهاددانشگاهی معرفی نموده اند، استخراج و مقایسه شده است. بعلاوه سهم مشارکت جهاددانشگاهی در انتشار مقالات علمی بین المللی و استناد به مدارک علمی در حوزه های تخصصی مختلف مورد آنالیز نهاده شده است.

در روش آنالیز نیز از پایگاه اسکوپوس استفاده شده است. بدین صورت که در تاریخ 1 بهمن 1400، تمام وابستگی های سازمانی متعلق به جهاددانشگاهی در پایگاه اسکوپوس جستجو شد و برای بازیابی اطلاعات مربوط به کشور ایران نیز پایگاه سای مگو مورد استفاده نهاده شد.

فرایند مدارک علمی منتشر شده به وسیله محققان جهاددانشگاهی در پایگاه اسکوپوس

در نمودار زیر، حکایت از توسعه و رشد مثبت بفرایندادهای علمی به وسیله اعضای جهاددانشگاهی از سال 1999 (اولین مقاله علمی ثبت شده) تا به امروز (FEB-2022) را داشته است. براین اساس بیشترین مدرک علمی منتشر شده به وسیله محققان جهاددانشگاهی مربوط به سال 2021 با اندازه 1028 است که پیش بینی می شود این اندازه افزایش پیدا کند.

بعلاوه نمودار 2، فرایند استنادات مدارک علمی جهاددانشگاهی را نشان می دهد که بیشترین تعداد آن مربوط به سال 2020 با اندازه 724 است. با توجه به اینکه هر مدرک علمی حداقل به دو سال نیاز دارد تا دیده شود، این اندازه هم قابل افزایش خواهد بود.

البته به این نکته باید اشاره شود از آنجاکه در زمان تهیه این گزارش سال 2021 سرانجام نیافته است و معمولاً نمایه سازی مقالات هر سال با تأخیر 4 تا 6 ماهه انجام می شود و اینکه هر مدرک علمی حداقل به دو سال نیاز دارد تا دیده شود، این مقادیر برای سالهای 2020 قطعاً افزایش می یابد.

سهم مشارکت جهاددانشگاهی در انتشار مدارک علمی ایران براساس پایگاه اسکوپوس

نمودار 3، سهم مشارکت محققان جهاددانشگاهی در مدارک علمی منتشر شده کشور ایران براساس پایگاه اسکوپوس است که نشان از رشد سهم جهاددانشگاهی در تولیدات علمی کشور را دارد. براین اساس، سهم مشارکت جهاددانشگاهی از سال 2011 رو به افزایش بوده و بیشترین اندازه در سال 2018 است.

آنالیز میانگین استناد به هر سند مدارک علمی جهاددانشگاهی در مقایسه با ایران

در کنار رشد کمی همیشه رشد کیفی و نیز کاربردی بودن نتایج تحقیقات امری مهم و لازم است. براین اساس یکی از روش های متداول در سنجش اعتبار کیفی بفرایندادهای علمی در جهان، اندازه استنادهای اخذ شده به ازای هر سند است.

نمودار 4، میانگین استناد به هر سند منتشر شده به وسیله اعضای جهاددانشگاهی را نشان می دهد که در مقایسه با ایران بیشتر است. براین اساس بیشترین اندازه میانگین استناد به هر سند جهاددانشگاهی به ترتیب مربوط به حوزه های موضوعی مهندسی، پزشکی، کشاورزی و علوم اجتماعی است.

نکته قابل توجه آن است که میانگین استناد به هر مدرک علمی جهاددانشگاهی، در حوزه موضوعی پزشکی تقریباً 6 واحد بالاتر از میانگین کشور است. اختلاف تعداد استنادات در هر مدرک علمی جهاددانشگاهی با مدارک علمی کشور، در حوزه موضوعی کشاورزی نیز همین اندازه است. این اختلاف در حوزه های موضوعی علوم اجتماعی و مهندسی برابر با 5 واحد است، یعنی مدارک علمی جهاددانشگاهی در این دو حوزه موضوعی 5 واحد بیشتر از کشور استناد دریافت نموده اند. اما میانگین استناد به هر مدرک علمی جهاددانشگاهی در حوزه موضوعی هنر و علوم انسانی، دو واحد کمتر از کشور است.

مقایسه شاخص هم تألیفی در عرصه بین المللی

یکی دیگر از نشانه های توسعه در اجرای طرح های علمی - تحقیقاتی و فناورانه، تعریف هدفمند همکاری و مشارکت های علمی با سازمان های معتبر در عرصه بین المللی است که این همکاری می تواند منجر به ایجاد مجرای ورود دانش و دستاوردهای نو علمی به داخل کشور شود.

در این قسمت، به آنالیز و مقایسه اندازه هم تألیفی بین المللی جهاددانشگاهی و ایران خواهیم پرداخت.

نمودار 5، میانگین هم تألیفی بین المللی مدارک علمی ایران با جهاددانشگاهی را نشان می دهد. براین اساس، میانگین اندازه هم تألیفی بین المللی محققان جهاددانشگاهی، تقریباً 18 واحد بیشتر از میانگین کشور است.

کشورهایی که بیشترین هم تألیفی را با محققان جهاددانشگاهی و ایران داشته اند

نمودار 6، کشورهایی را نشان می دهد که بیشترین اندازه هم تألیفی را با محققان جهاددانشگاهی داشته اند. براین اساس، محققان کشورهای آمریکا، انگلستان و آلمان بیشترین اندازه هم تألیفی را با محققان جهاددانشگاهی داشته اند.

در حالی که براساس اطلاعات نمودار 7، بیشترین اندازه هم تألیفی محققان ایرانی به ترتیب با کشورهای آمریکا، کانادا و انگلستان بوده است. آمریکا و انگلستان، کشورهای مشترک هم تألیفی بین المللی جهاددانشگاهی و ایران هستند.