محمد بن سلمان، شرور یا قربانی؟ - بازیکده

به گزارش خبرنگاران، نشریه واشنگتن پست با بررسی واکنش مقامات کشورهای مختلف به حمله اخیر پهپادی به تاسیسات نفتی آرامکو در عربستان، روابط کشورها با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان را زیر ذره بین گذاشته است:

مایک پامپئو پس از دیدار با محمد بن سلمان در پیام توئیتری خود نوشت: آمریکا در کنار عربستان است و از حق این کشور برای دفاع از خود حمایت خواهد کرد.

موضوعی که اشاره به آن لازم است، نزدیک شدن به سالگرد رویدادی است که پیش تر روابط آمریکا و سعودی ها را عمیقا تحت تاثیر قرار داد: قتل جمال خاشقجی، ستون نویس نشریه واشنگتن پست توسط عوامل دولت سعودی؛ این روزنامه نگار از منتقدان تلاش های ولیعهد عربستان برای اصلاحات در این کشور به شمار می رفت.

هر دو رویدادی که بدان اشاره شد، نوعی همزادی با یکدیگر دارند. اگرچه در حمله شنبه پیش، محمد بن سلمان طرف مهاجم نبود، در نگاه بسکمک از کشورها به این رویداد، خبری از همدردی دیده نشد. شهرت جهانی محمد بن سلمان، نه به قربانی بودن، بلکه به شرارت اوست.

نتایج نظرسنجی هایی که پس از قتل خاشقجی صورت گرفت، نشان از کاهش محبوبیت این کشور در انظار عمومی داشت. در یک نظرسنجی که توسط واشنگتن پست در ایالت های تاثیرگذار آمریکا ترتیب داده شد، 84 درصد از شرکت کنندگان معتقد بودند مقامات ارشد سعودی تلاش داشتند بر قتل این روزنامه نگار سرپوش بگذارند.

در فوریه سال جاری میلادی، دو سوم آمریکایی هایی که در نظرسنجی موسسه گالوپ شرکت کردند، نگاهی منفی نسبت به عربستان سعودی داشتند؛ این آمار 12 درصد از نرخ سال پیش بیشتر بود و از کشورهایی نظیر ونزوئلا و چین نیز آماری منفی تر به شمار می رفت.

استیون کوک، از اعضای شورای روابط خارجی در نیویورک اظهار داشته که حملات اخیر علیه عربستان سعودی، موجب نشده که دیدگاه کسی تغییر کند. او می گوید: خاشقجی تبدیل به نمادی شده که مقامات واشنگتن را به دادخواهی علیه روابط با سعودی ها وا می دارد.

این مسئله تنها متوجه عربستان سعودی نیست و دیگر هم پیمانان غربی این کشور نیز درگیر موضوع اند. علاوه بر اینکه آمریکا بلافاصله ایران را متهم به این حمله کرد، کشورهای غربی نیز در بیانیه هایی که در مورد حملات شنبه صادر کردند، محتاطانه به مخالفت با واکنش یک جانبه پرداختند.

به گفته یک سخنگو در لندن، بوریس جانسون، نخست وزیر انگلیس، روز سه شنبه با ولیعهد عربستان تماس گرفت تا حملات را محکوم کند اما تاکید کرد که باید برای بررسی حقایق آنچه که اتفاق افتاده یک گروه حقیقت یاب ایجاد شود.

روز چهارشنبه، امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه از اعزام کارشناسان جهت کمک به بررسی این حمله خبر داده و مشارکت فرانسه در تامین امنیت عربستان و ثبات منطقه را خاطرنشان شده بود. او از عامل حمله صحبتی به میان نیاورد.

در آلمان، هایکو ماس، وزیر خارجه این کشور، روز دوشنبه از نگرانی کشورش درخصوص خطر تشدید اوضاع سخن گفت.

به همین دلیل سیاست مداری در کانادا با استفاده از موضوع حملات اخیر، اشاره به امن و محفوظ بودن میدان های نفت آلبرتا کرده بود.

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه با اینکه سال پیش، از جمله رهبران معدودی بود که میان بن سلمان و خودش فاصله نینداخت، همدردی کمی درخصوص این حمله ابراز داشت و به حاضران در سخنرانی او گفت عربستان سعودی باید یک سامانه دفاع موشکی روسی بخرد.

او طی رویدادی که روز دوشنبه در ترکیه برگزار گشت، به مزاح اظهار داشته بود: این سامانه ها از تمام موارد زیرساختی عربستان سعودی به شکلی موثر محافظت خواهد کرد.

روسیه و دیگر کشورها، تعهد خود به توافق هسته ای سال 2015 با ایران (برجام) را حفظ کرده اند. عربستان سعودی مخالف این توافق بود و آمریکا نیز تحت ریاست ترامپ، سال پیش از آن خارج شد؛ با این حال، واکنش خاموش کشورهای مذکور می تواند بازتابی از پریشانی روابط آن ها با ریاض باشد.

محمد بن سلمان 34 ساله، در عربستان سعودی عملا دومین مقام کشور پس از پادشاه سلمان، پدر 83 ساله خود به شمار می رود. بن سلمان پس از آنکه در سال 2017 به عنوان ولیعهد منصوب شد، سردمدار سیاستِ اصلاحاتی فراتر از حد بود و حال، از او به طور گسترده ای به عنوان رهبر دوفاکتو یاد می شود.

اصلاحات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مذکور او نخست مورد استقبال قدرت های غربی بود که برای مدت ها آرزومند بروز نظامی لیبرال در خاندان سعودی بودند؛ از همین رو، جشن هایی برای بن سلمان در پایتخت کشورهای اروپایی و آمریکا برگزار گشت.

روز دوم اکتبر، قتل خاشقجی در کنسولگری عربستان واقع در استانبول، دگرگونی تمام این ماجرا را در پی داشت.

خاشقجی شخصیتی شناخته شده در جوامع سیاسی غرب بود؛ عضوی از نخبگان خود عربستان سعودی که شهرتش به سبب نقدها موثر او از بن سلمان بود و کشته شدن، بدترین دلیل معروفیت او به شمار می رود.

اقدام بن سلمان در مداخله نظامی فاجعه بار پادشاهی عربستان در یمن، نقش او در تحریم منطقه ای قطر، زندانی شدن فعالان حقوق زن تحت دولت او و تلاش عجیب او برای ربودن نخست وزیر لبنان، عواملی اند که بر تکبر او در هدایت کردن پادشاهی عربستان به سوی یک فاجعه، صحه می گذارند.

معترضانی طی نشست سران گروه 20 در بوئنوس آیرس که در نوامبر سال 2018 برگزار گشت، خواستار بازداشت بن سلمان شده بودند و به نظر می رسید رهبران جهان از او دوری می جستند. ناراحتی امانوئل ماکرون از محمد بن سلمان، طی مکالمه شان مشهود بود؛ رئیس جمهوری فرانسه گفته بود: تو هیچ گاه به من گوش نمی کنی.

در نشست سال جاری گروه 20 که در اوزاکای ژاپن برگزار گشت، به نظر می رسید آب ها تا حدودی از آسیاب افتاده بود و بن سلمان در کانون توجه ها قرار داشت. حمله شنبه پیش با اینکه در خاک عربستان رخ داد، قلب مراودات جهانی در زمینه انرژی را نشانه رفت و تاثیری غیر مستقیم بر امور تمامی کشورها داشت.

با این حال، بحث هایی ادامه دار در حال رخ دادن است؛ به خصوص در مورد آمریکا و برخی کشورهای اروپایی که مخالفتی محکم و تقریبا فزاینده ای با فروش تسلیحات به عربستان سعودی بروز می دهند. بر خلاف ترامپ که مصوبه های کنگره آمریکا برای قطع فروش تسلیحاتی به ریاض را وتو کرده، آلمان این فروش تسلیحاتی به پادشاهی عربستان را متوقف ساخته است.

مایکل نایتز، از اعضای موسسه واشنگتن در امور سیاسی خاور نزدیک که برای دهه ها پدافند هوایی عربستان را مورد بررسی قرار داده، می گوید این کشور هنوز در مقابل حمله به این کشور شکننده است مگر اینکه سیاست مداران آمریکایی دیدگاه خود را تغییر دهند. او می گوید: کنگره تا حدودی نیاز دارد که بر این مسئله فائق آید.

حمله مذکور نشان داد که عربستان سعودی، احتمالا به همان میزانی که خودش اغلب بدان اقرار دارد، شکننده است؛ با این حال، ستیزه جویی این پادشاهی می تواند نهایتا آن را از محافظتی که بدان نیاز دارد، باز بدارد.